Bilimsel bilgi birikiminin sağlanabilmesi için araştırmada kullanılan yöntemlerin şeffaf, anlaşılır, tekrarlanabilir olmasının çok önemli olduğuna inanıyoruz. Özellikle veri üretimi yöntemlerine ve bu yöntemler aracılığıyla üretilen verinin yorumlanarak bilgiye dönüştürülmesine odaklanan çalışmalarda bu ihtiyaç daha çok ortaya çıkıyor. Araştırmacı veri üretiminde geçtiği her aşamayı tüm ayrıntılarıyla paylaşmak istese dahi yayın sürecinde gelen editör/hakem düzenlemeleri veya akademik makalelerdeki kelime sınırı dolayısıyla bu her zaman mümkün olmuyor. Genel okuyucu kitlesine de hitap etmeye çalışan yayınevleri ya da doğrudan araştırmacının yorumlarını yayınlamak isteyen akademik dergiler çoğunlukla çalışmaların yöntem kısmının daha kısa tutulması önerisinde bulunuyorlar.
Muhtemelen yukarıda bahsettiğim nedenle okuduğumuz birçok makalede ‘bu çalışmanın yöntemi nedir?’ sorusunun yanıtı ya kısaca verilmiş ya da hiç verilmemiş oluyor. Halbuki kimi zaman binlerce metnin incelendiği, bilgisayar yazılımları kullanılarak yüzbinlerce raporun kodlandığı çalışmalarda birçok aşama ve bu aşamaların her birinde araştırma yöntemi açısından alınan önemli kararlar vardır. Ortaya çıkan verinin bilimsel niteliğini temelde bu kararlar belirler. Bu tür çalışmalarda üretilen verinin aynısını, aynı yöntemi uygulayan her araştırmacının aynı kararları alarak üretilebiliyor olması beklenir. Üretilen bilginin güncellenmesi, yeniden üretimi, kalitesinin arttırılması, doğrulanabilmesi/yanlışlanabilmesi bu sayede mümkün olmaktadır.
Veri-seti üretimi çoğunlukla zorlu bir süreçten geçmeyi gerektirir. Araştırmacılar bu sürecin ardından hem veriyi korumak hem de yaygınlaştırmak için farklı yöntemler ararlar. Araştırmacı kendi ürettiği veri-setini kendi adına tescilleyerek duyurma ve başkalarıyla açık erişimde paylaşabilme imkanını maalesef her zaman bulamaz. İdeal bir veri paylaşımında hem verinin yorumlanmamış ham hali hem de o verinin nasıl üretildiğini anlatan ve bu sayede yeniden-üretilebilir olmasını sağlayan bir kod-kitabı bulunur. Uluslararası alanda yayın kabul eden birçok akademik yayınevi ve dergi, yayın aşamasında ham verinin ve veri kod kitabının akademik çevre ile paylaşılmasını ister. Bazı dergiler kendi sistemlerini kullanırken bazıları araştırmacıyı Harvard Dataverse gibi sistemlere yönlendirir.
2018-2019 Akademik yılında TÜBİTAK yurtdışı doktora sonrası araştırma programının desteği ile Harvard Dataverse platformunu kuran ve çalıştıran Harvard Institute for Quantitative Social Science’ta araştırmacı olarak çalıştığım dönemde bu platformu yakından inceleme ve üzerine çalışma imkânı elde ettim. Buradan yola çıkarak Küresel Çalışmalar çatısı altında bizler de Türkiye’de yapılan Türkçe çalışmalarda Dataverse benzeri bir platform oluşturmayı hedefliyoruz. Editörlüğünü üstlendiğim bu platform aracılığıyla araştırmacıların ürettikleri ham veri ile kod-kitaplarını yayın aşamasından sonra paylaşabilmelerini, güncelleyebilmelerini, kullandıkları/ürettikleri yazılımların güncel versiyonlarını yayınlayabilmelerini ve veri-setlerine atıf alabilmelerini sağlamayı hedefliyoruz. Burada Türkçe ve İngilizce olarak kuracağımız Veri Havuzu (Data Repository) sayesinde üretilen Türkçe verinin paylaşılmasını, aynı zamanda eklenecek İngilizce özetler sayesinde dünyaya Türkiye’de yapılan çalışmaların bir kısmının duyurulmasını sağlamış olacağız.
Küresel Çalışmalar Platformu Türkiye Sosyal Bilimler Veri Havuzu sayesinde:
Araştırmacılar veri-setlerinin ve veri kod kitapçıklarının farklı versiyonlarını paylaşabilecek, güncelleyebilecek, bunları Küresel Çalışmalar platformu aracılığıyla kendi isimleri ile duyurarak koruma altına almış olacaklardır. Veriyi kullanan diğer araştırmacılar ise bu havuzda yer alan her veri-seti için oluşturulan ayrı bir link ile buradaki araştırmaya ve veriye doğrudan atıf verebilecektir.
Akademik dergiler ve yayınevleri yayın sürecinde veri ürettiğini ifade eden akademik çalışmaların verilerini bu havuza yüklemelerini sağlayarak makalelerin teslim, hakem incelemesi ve yayın sürecinde bu platformdan faydalanabilecektir.
Hem dergiler ile hem de ülkemizde veri üreten bilim insanları ile yapmakta olduğumuz ve yapacağımız görüşmeler neticesinde nasıl bir çalışma yolu izleyeceğimize birlikte karar verebilmeyi umuyoruz. Bu yazı ile birlikte bir yandan ilgili platformun tanıtımını ve genel hedeflerini açıklarken diğer yandan sosyal bilimler ve küresel çalışmalar yapan veya özelde Uluslararası İlişkiler Disiplinine yakın çalışmalar yapan, veri-seti üreten, üretmeyi hedefleyen veya bizlere yardımcı olmak isteyen tüm araştırmacılara destek çağrısında bulunuyoruz. Tüm araştırmacıları Küresel Çalışmalar Platformu Türkiye Sosyal Bilimler Veri Havuzu’nda verilerini açık erişimli yayınlamaya davet ediyoruz.
Editör, Dr. İsmail Erkam Sula
